Bu ayki yazımda 21 senedir içinde yer aldığım petrokimya sektörünü ve Türkiye ekonomisi için önemini vurgulamak istiyorum. Petrol sektörü, dünya ve Türkiye ekonomisi içerisinde çok önemli bir yere sahiptir. Ulaşım başta olmak üzere, endüstri ve ev içi tüketim gibi farklı alanlarda da kullanılan petrol ve petrol ürünleri, dünya enerji ihtiyacının çok önemli bir kısmını karşılamaktadır ve bu olgunun önümüzdeki yirmi yılda değişmesi beklenmemektedir. Petrokimya Sanayi, petrol rafineri ürünleri ve doğal gazdan başlayarak plastikler, lastik ve elyaf hammaddeleri ve diğer organik ara malları üreten ambalaj, elektronik, otomotiv, inşaat, tekstil ve tarım gibi birçok sektöre girdi sağlayan bir sanayi dalıdır. Bir başka deyişle petrol rafinaj ve petrokimya sektörleri bugün modern yaşamın olmazsa olmazlarındandır. Petrokimya sektörü ülkemizdeki toplam kimyasal üretiminin %25’ini temsil etmekte olup, Petkim bugün ülkemizin en büyük petrokimyasal üreticisi olarak Türkiye Kimya sanayinin en büyük oyuncularından biri konumundadır.
Petrokimya Sanayii Türkiye’ye 1960’lı yıllarda gelmiş ve kısa sürede hızlı bir gelişim göstermiştir. 1965 yılında, ülkede Petrokimya Sanayiinin geliştirilmesi amacıyla Petkim kurulmuştur. Petkim’in ilk kompleksi Yarımca’da kurulmuş ve 1970 yılında devreye alınmıştır. Komplekste yer alan ünitelerin büyük bir kısmı tevsii edilmelerine rağmen hızla artan yurtiçi talep nedeniyle, Petkim’in ikinci kompleksi Aliağa’da kurulmuş olup 1985 yılında devreye alınmıştır. Türkiye’de temel ve ara petrokimyasallar ile termoplastikler alanında kamu ağırlıklı bir yapı, sentetik elyaf gibi son kademeye doğru ürünlerde ise özel sektör ağırlıklı bir yapı vardır. Yarımca Kompleksinde bulunan ünitelerin büyük bir bölümü ekonomik ömürlerini tamamlamaları ve rekabet güçlerini kaybetmeleri nedeniyle 1993–1995 yılları arasında kapatılmıştır. Petkim çalışır durumda olan 5 fabrikası ile (SBR, CBR, KS, BDX ve PS) Yarımca Kompleksini 1.11.2001 tarihinde Tüpraş’a devretmiştir. Bugün Tüpraş’ta sadece lastik hammaddesi olan karbon siyahı üretimi devam etmekte, Tüpraş ana faaliyet alanı olan yakıt üretimi konusundaki yatırımlarına devam etmektedir. Petkim Türkiye’nin neredeyse tek petrokimyasal üreticisi olup üretim faaliyetlerine Aliağa’da devam etmektedir. 30 Mayıs itibarıyla Petkim’in %51’lik kamu hissesi ihale sırasında ikinci en yüksek teklifi veren Socar-Turcas konsorsiyumuna devredilmiştir Petkim’in devredilmesiyle Türkiye petrokimya sanayii Türkiye özel sektöründe en önemli alanlardan biri olarak yerini almıştır.
Petkim Türkiye’de büyük ölçekli tek petrokimyasal üreticisi olup, dünya standartları üzerinde kapasite kullanımı ve teknolojik altyapısı ile sanayiinin temek taşlarından biridir. Petkim’de hammadde olarak nafta kullanılmaktadır. Nafta çıkışlı petrokimyasal üretiminde ana ürünler etilen, propilen, C4 akımı ve Aromatikler olmak üzere çok sayıda çeşitli yan ürünler üretilmektedir. Termoplastik grubunda, Alçak Yoğunluk Polietilen (AYPE), Yüksek Yoğunluk Polietilen (YYPE), Polipropilen (PP) ve Polivinil Klorür (PVC); Elyaf hammaddeleri grubunda Akrilonitril (ACN), Saf Tereftalik Asit (PTA) ve Monoetilen Glikol (MEG) en önemli ürünlerimizdir. Petkim’de üretilen satılabilir diğer ürünler arasında ise Ftalik Anhidrit (PA), Sudkostik, Benzen, Paraksilen(P-X), C5 Karışımı, Aromatik Yağ, C4, PE Torba sayılabilir.
Etilen çıkışlı AYPE torba, sera örtüsü, film, kablo, oyuncak, boru, şişe, hortum imalatında ve ambalaj sanayiinde; YYPE ambalaj filmi, altyapı ve su boruları, şişe, meşrubat kasası, oyuncak, benzin deposu ve bidon üretiminde; MEG polyester iplik ve polyester film imalatında ve PVC boru, kapı, pencere, panjur, kablo, şişe, yapı malzemesi, ambalaj film, yer karosu ve serum torbası imalatında kullanılmaktadır. Propilen çıkışlı PP örgü çuval, halı ipliği, masa örtüleri, peçete, paspas, keçe, hortum, kalorifer borusu, balık ağı, fırça, battaniye imalatında; ACN ise tekstil sanayinde elyaf, suni yün, ABS reçineleri üretiminde hammadde olarak kullanılmaktadır. Aromatikler çıkışlı ürünlerden benzen deterjan hammaddesi olarak, beyaz eşya parçalarının üretiminde; toluen çözücü olarak, patlayıcı madde imalatında ve ilaç ve kozmetik sanayiinde; PA boya hammaddesi olarak ve PTA polyester elyafı, polyester reçine ve film imalatında kullanılmaktadır. Kısaca petrokimya sanayii, hayatımızın içine girmiştir ve olmazsa olmazlardandır. Örneğin plastik sanayii petrokimya sanayiinin bir alt grubu olarak girdisinin %90’ını bu sektörden sağlamaktadır. Küresel plastik tüketimini yönlendiren sektörlerin başında ambalaj ve inşaat sanayii gelmektedir. Ambalaj sanayii çok geniş ve büyük bir endüstri kolu olup, %29 ile dünyanın en büyük plastik tüketicisi konumundadır. Ambalaj sanayiini %24 ile inşaat-yapı ürünleri sanayii izlemektedir. Plastik tüketicisi diğer sektörler arasında otomotiv, elektik ve elektronik, ev eşyası, mobilya ve tarım sektörlerini saymak mümkündür. Ülke ekonomilerini sürükleyen sektörlerden biri de otomotiv endüstrisi olup, kauçukların yaklaşık %85’inin kullanıldığı araç lastiği ve otomotiv yan sanayii de bu sektörün içinde yer alır. Bu durumda, otomotiv sektörü hem en büyük kauçuk tüketicisi ve orta düzey plastik tüketicisi olarak plastik ve kauçuk sanayiinin en önemli alt sektörlerinden biri olarak anılmaktadır. Talebin artarak büyümesi itici gücüyle Petkim yapacağı yeni yatırımlarla 2015 yılında yurtiçi pazar payını en az ikiye katlayarak, katma değeri yüksek ürünlerle ürün yelpazesini genişleterek Türkiye ekonomisine olan pozitif katkılarını sürdürmeye devam edecektir.