Kasım 2008

Ö T E S İ

 

10.10.2024 



.

 
Yard. Doç. Dr. Erdoğan Altınkaynak

Mazlum Türk halklarından Urumlar


Urumlar ve Rumeyler, Kırım’dan ayrıldıkları yerlerin adlarını Preazovya (Azakönü)’daki yeni yerleşim merkezlerine taşımışlar ve yeni yerleşim merkezlerine de bu adları vermişlerdir. Bu adlardan Yalta, Urzuf, Eski Kırım, Beşev, Gürcülü, Kamar, Bagatır, Manguş, Karani adları zikredilebilir. Her yerleşim merkezinin, Çarlık döneminde verilmiş bir arması vardır. Aynı zamanda her yerleşim merkezinde bir etnografya müzesi bulunmaktadır. Ukrayna hükümeti onların azınlık haklarını tanımış ve güvence altına almıştır.

Çariçe II. Yekaterina, Kırım Hanlığı’nı iktisaden çökertmek maksadıyla bir plan hazırlar. Bu planda, devlet politikası olarak kullandıkları Ortodoksluğun liderliği iddialarını da kullanacaklardır. Kendilerine göre, Osmanlı sınırları içinde kalan Hıristiyanların hamisi Rusya’dır. Rusya, hem yeni işgal ettikleri topraklara Hıristiyan nüfusu yerleştirerek toprakların değerlendirilmesini sağlayacak, hem olağanüstü hallerde askerlerine lojistik destek sağlayacak birimler kazanacak ve hem de Osmanlı ve Kırım Hanlığı sınırlarındaki Hıristiyan nüfusu kendi topraklarına çekerek onları iktisaden zayıflatacak, bu zayıflıktan faydalanarak o bölgeleri işgal edecek ve en son safhada savaşlarda, bu muhacirlerden rehber olarak faydalanacak veya bu muhacirler geldikleri bölgelere tekrar yerleştirilerek stratejik üstünlük ve politik destek sağlanacak.
Yukarda saydığımız nedenlerden dolayı II. Yekaterina, Kırım Hanlığı içinde bulunan Hıristiyanları, satın aldığı Kırım Hanı Şahin Giray ve çeşitli vaatlerle kandırdığı Hıristiyan dini liderlerin yardımıyla, hicret ettirir. 1779’da başlayan hareket 1780’de biter. Sadece Bahçesaray civarında 52 yerleşim merkezi boşalmış, Kırım Hanlığı iktisaden çökmüş ve hemen akabinde de Kırım Ruslar tarafından işgal edilmiştir. Bu yüzden Kırım Tatar Türkleri Şahin Giray’ı hiç sevmez ve hatta çocuklarına Şahin adını vermezler bile.
Kırım’dan 1780’de ayrılan Urum ve Rumeyler, dini liderleri İgnatiyev de dahil olmak üzere çok zorlu bir göç gerçekleştirmiş, büyük çoğunluğu hastalık ve soğuğa yenik düşmüş, hayatını kaybetmişti. Bu göç hadisesi ile ilgili olarak ‘Ortodoks Türkler Urumlar’ kitabımızda tarihi vesikalar ve yazışmaların tercümelerini bulabilirsiniz. Urum ve Rumeylerin günümüzdeki toplam nüfusu 200.000 kadar olup, bunlardan Urumların nüfusu 120-130.000 civarındadır.
Urumlar ve Rumeyler, Kırım’dan ayrıldıkları yerlerin adlarını Preazovya (Azakönü)’daki yeni yerleşim merkezlerine taşımışlar ve yeni yerleşim merkezlerine de bu adları vermişlerdir. Bu adlardan Yalta, Urzuf, Eski Kırım, Beşev, Gürcülü, Kamar, Bagatır, Manguş, Karani adları zikredilebilir. Her yerleşim merkezinin, Çarlık döneminde verilmiş bir arması vardır. Aynı zamanda her yerleşim merkezinde bir etnografya müzesi bulunmaktadır. Ukrayna hükümeti onların azınlık haklarını tanımış ve güvence altına almıştır.
Urumlar üzerine halen Kazakistan’da yaşayan ve orada Deşt-i Kıpçak diye bir enstitünün başkanlığını yapan Aleksandır Garkavets, Mariupol Üniversitesi Tarih Fakültesi dekanı İrina Panamerova, Alman General Otto Blau, Hartahay, Grigoroviç, Jirmunskiy, Krımskiy, Kandaraki, Serafimov, Yali, Çernişeva, J. Nemeth, Eckman, Drimba gibi bilim adamları çalışmışlardır.
Urumlar ve Rumeyler farklı iki toplumdur. Bunlardan Urumlar, Kıpçak ve Oğuz Türklerinin karışımından meydana gelmiştir. Rumeyler ise etnik ve genetik olarak içinde Türklerin de bulunduğu bir halklar macunudur. İçlerinde Grekler, Cenevizliler, Latinler ve diğer halklar da vardır.
Urumlar ilk geldiklerinde, başlarındaki dini lider onları Grek dili öğrenmeye ve ibadetlerini de bu şekilde yapmaya özendirmek istemiş. Ancak halkın büyük tepkisini alınca kısmi olarak geri çekilmek zorunda kalmış. O günlerde Urumlar için bastırılan İncil Grek alfabesi ile ve Urum Türkçesiyle elimizde mevcuttur. Basım yeri Astrahan’dır.
Urum ve Rumeylerin bugün yaşadığı alanları: Ukrayna’nın Donetsk Eyaleti Mariupol şehri, Gürcistan’ın Tselka bölgesi, Kazakistan’ın Kentav şehri ve Yunanistan’ın Selanik bölgesidir. Ancak bunların tamamı Kırım’dan ayrılan Urumlar değildir. Anadolu’dan ayrılan Urumlar da vardır. Yine Ortodoks Türkler Urumlar adlı çalışmamızda onların adetleri, gelenekleri, lakapları, mani ve türküleri, müzik zevkleri, doğum, düğün ve ölüm adetleri, topografı adlandırmaları, etnografyaları hakkında oldukça geniş bilgi de bulabilirsiniz. Bu insanları sima itibariyle Anadolu insanından ayıramazsınız.
Ukrayna’nın Donetsk Eyaleti bir maden ve kömür şehri ve aynı zamanda eyalet merkezidir. Bu eyalet merkezine bağlı Mariupol ise demir çelik fabrikaları ve limanıyla ünlüdür. Yaklaşık olarak 600.000 insan yaşamakta olup Sovyetler Birliği dönemindeki adı Zhdanov’dur. Geçim kaynakları olarak tarım ve hayvancılık yanı sıra madenciliktir.
Urum Türkçesi’nde bazı hallerde k sesi t sesine, g sesi de d sesine döner. Ukrayna Urumlarının dili Kırım Tatar Türkçesine benzer. Bazı köylerde Kıpçak Türkçesi unsurları, bazı köylerde de Oğuz Türkçesi unsurları ağır basar. Bazı köylerde ise karma bir Türkçe hakimdir. Burada zikrettiğimiz köylerin nüfusu 3-7 bin arasındadır. Yani küçük bir kasaba şeklindedir. Şehir yerleşimi haricinde güler yüzlü insanlarıyla küçük bir Anadolu kasabasından da farkı yoktur.
Özel arşivimizde Urumlar ile ilgili çok geniş yazılı, sözlü ve görüntülü materyal olup bunları yayınlamaktayız. Son zamanlarda bu konu üzerine bir hayli kişi eğilmektedir. Dikkat edilmesi hususların başında gelen ise kavram ve ifade kargaşasının yapılmamasıdır. Bazı kişiler, konu hakkında pek bilgileri olmadığı halde, bizim yayınlarımızdan özetle bilgi aktarıp, bizim kaynaklarımızı sanki kendisi görmüş gibi yazmaktadır. Bu kişiler de lütfen bizimle diyaloga girsinler. Malzeme ve materyallerimizi ve dahi diğer arşiv belgelerimizi kimseden kıskanmayız. İlanen duyurulur vesselam.


erdelel@yahoo.com

Bu yazı toplam 9379 defa okunmuştur.

Ufuk Ötesi Gazetesi'nde yayınlanan yazı, haber ve fotoğraflar kaynak gösterilerek iktibas edilebilir.

UFUK ÖTESİ.COM

BU YAZIYI TAVSİYE EDİN

Adınız  Soyadınız

E-posta adresiniz
Arkadaşınızın e-posta adresi

 

Yazdır  - Sayfanın Başına Dön 

 

 Sayı :79

 KÜNYE
 
 ARŞİV
 
 ABONELİK
 
 REKLAM
 
 
  YAZARLAR
 Ali Arif Esatgil
Bayrak gibi yaşamak...
 Alptekin Cevherli
En zor yazım…
 Doç. Dr. Fethi Gedikli
Şimşek gibi çakıp geçen ülkücü
 Dr. Yusuf Gedikli
Sevgili Kemalciğim, candaşım, kardaşım, arkadaşım…
 Kemal Çapraz
Son söz...
 Olcay Yazıcı
Asil Neslin Son Temsilcisi: Kemâl Çapraz
 Bayram Akcan
“BOZKURT” Kemal ÇAPRAZ
 Aydil Erol
Bu çapraz, kimin çaprazı?!!
 Şahin Zenginal
Sensiz hayat zor olacak
 Ünal  Bolat
Sevdiğini Türk için seven Alperen
 Hayri Ataş
“YA BÖYLE ÖLÜM DEĞİL Mİ ERKEN”
 Mehmet Türker
Türk Dünyasının dervişi
 Mehmet Nuri Yardım
Kemal Çapraz diye bir kahraman
 Prof Dr. Ali Osman Özcan
Ufuk Ötesinde Çapraz Ateş
 Orhan Seyfi Şirin
Çapraz doğuştan ‘Reis’ti
 Rasim Ekşi
Kardeşim Kemal’in Vasiyeti
 Dr. Orhan  Gedikli
Sevgili Kemal Kardeşimin Ardından
 Özdemir Özsoy
Seni unutamayız
 Dr. Ünal Metin
“Ufuk Ötesi” yaşıyor
 Aybars Fırat
Kastamonu Beyefendisi
 Süleyman Özkonuk
Öteki Ufuk
 Coşkun Çokyiğit
Kemal Çapraz “Tek Ağaç”lardandı
 Zeki Hacı ibrahimoğlu
30 yıllık dostumdu
 Baki Günay
Kırım Meclisinde Kemal Çapraz sesleri
 Ahmet Tüzün
İz Bırakan
 Cem  Sökmen
Metropoldeki dâvâ adamı: Kemal Çapraz
 Hüseyin Özbek
Kemal Bey
 Asuman Özdemir
Sermayeye kurban gittin…
           
       
 
   

Karahan 2002