Buzağılayan hayvanın bakımını sürdürür, sıcak yallarını, katığını, kepeğini önlerinden eksik etmezdi.
Buzağının, malağın alnında akıtma, varsa adı sakar buzağı, sakar malak olurdu. Kuyruğunda aklık varsa sökül olurdu. Toynaklarında, gövdesinde alacalık varsa ala buzağı denirdi. Dişiliği, erkekliğine göre ala düve, ala inek veya ala dana, ala öküz, sakar malak, sakar kömüş olarak ömrünün sonuna kadar adını taşırdı. Alacalık, sakarlık yoksa ceyran malak, ceyran kömüş, kara malak, kara kömüş, kara öküz olarak giderdi. Ad koymanın bir sınırı yoktu. Doğumun nevruz’a, bahara rastlaması durumunda verilecek ad belliydi. Yalnız hane halkı değil, tüm köy bu adı benimser, böylece hayvan ismiyle, cismiyle bir kişilik kazanmış olurdu.
Çoğu kez de kapıdan yetişen mallar aradan yıllar geçip öküz, kömüş olduklarında bile “Evdeki buzağı öküz olmaz “misali, ceyran malak, sakar dana diye anılırdı. Köy içine gelin olanların seksenli yaşlarında bile Gülüm Kız, Hatice Kız, Aliye kız diye anılması gibi.
Malağın, buzağının ağız sütüne biz de ortak olurduk. Doğum sonrasının ilk sütünden yapılan avuz’un hayalini çok öncelerden kurardık. Sofraya avuz geldiğinde evcek kaşık yarıştırırdık. Birbirine çarpan şimşir kaşıkların şakırtısı avuz bitinceye kadar devam ederdi.
Buzağının, malağın damda konduğu bölüme gümele veya pin denirdi. Anam bir yandan hayvanı sağarken buzağımız, malağımız bir yandan memeleri edüklerdi. Bizler de çömelir seyrederdik. Emzirme bitince yavru pine konurdu. Pin’e biz de geçer, malakla, buzağıyla konuşur, okşar, severdik. Arkadaşlarımızı çağırır, gururla gösterirdik. Biz de onların damına, pinine gider onlarınkini seyrederdik.
Bir ara malaklarımız doğumdan kısa süre sonra peş peşe ölmeye başladı. Büyük sakar kömüşümüzün, küçük sakar kömüşümüzün o ceylan gözlü malaklarının ardından çok gözyaşı döktük. Ağlayan yalnızca biz değildik. Memeleri patlayacak kadar şiştiği halde acısından indirivermeyen, yani sütünü sağdırmayan sakar kömüşün önüne usluların önerisiyle derisine ot doldurulmuş malağı konduğunda gözyaşları dökerken bir yandan da sevgiyle yalamasına Esma ablamla, kardeşim Mustafa’yla ağlayışımızı unutamam.
Ard arda ölümlere çare olarak köyümüzün imamı Hatip Dayı damımızı şerbetledi, okudu, ahırın içinde tüfek attı, kötü ruhları kovdu. Anam erenlere adak adadı, iki köy arasındaki erenler türbesine mumlar dikti.
Buzağılar malaklar bizimle büyürlerdi. Karaçağaç yaprağı, dut yaprağı yolup, önlerine koyar, hırsla yemelerini zevkle seyrederdik. Biraz büyüyüp ilk kez dışarı çıktıklarında sağa sola sıçrayıp yoruluncaya kadar koşmalarına eşlik ederdik. Pinde başlayan arkadaşlığımız ayaklanıp sürüye katıldıklarında artarak devam ederdi. Günün uzununda merada, dağda bayırda akşamı beraber ederdik. Onlar bizim huyumuzu, biz onlarınkini bilirdik. Her biri hangi otu sever, ne zaman kuyruğu kaldırıp cız tutar, sığır içinde kiminle anlaşır, kiminle zıtlaşır bizce malumdu.65 hanelik Yukarı Yazı köyü’nde komşuların sığırları içinde hasmı kimdir, dostu kimdir onu da eksiksiz bilirdik. Onlar da bizim neye kızdığımızı, neyi sevdiğimizi kendi ölçüleri içinde bilirlerdi. Aile bireylerini tanırlar, huylarını, kendilerine en yakının kim olduğunu deneyim-içgüdü sarmalıyla anlarlardı.
Ev köy ihtiyacı için pazara satmaya götürüldüklerinde sofradan bir kaşık eksilmişçesine acı duyardık. Damda, afurda bir yular eksilir, yerleri boş kalır, gözümüz oraya kaydığında yitik bir dost özlemiyle burun direğimiz sızlardı. Uzak yakın köylere sattığımız ineklerimiz, kömüşlerimiz yıllar sonra karşılaştığımızda biz unutsak bile kokumuzdan bilirlerdi. Üstümüzü başımızı koklamaya, yalamaya, böğürmeye başladıklarında aşımızı ekmeğimizi paylaştığımız, eski bir hane mensubuyla karşılaşmanın acılı hazzını duyardık.
Bizim için her hayvanın bir kişiliği vardı. Uysallığıyla, huysuzluğuyla, güreşçiliğiyle, süt verimiyle, sabana iyi gitmesiyle, tomruk çekmesiyle, kuyruğu omuzlayıp, başını dikip zapt olmaz bir halde dokuz tepe tüğmesiyle diğerlerinden ayrılan, kendine özgü bir kişilik... Bu kişilik ana tarafıyla, ona aşan babanın ortak genetik özelliklerinin bileşimi olurdu.
Köy odası, harman sohbetlerinde oğul, kız, gelin methedilircesine herkes danasının, düvesinin, öküzünün, kömüşünün meziyetlerini sayardı. Atalar kendi arasında biz yaşıtlarımızla mal üzerinden iddialara girerdik. Bazan iş uygulamaya dökülür, köylülerin huzurunda danalar, azman malaklar güreştirilirdi. Sahibi güreşin galibini yedekleyip giderken Kırkpınar başpehlivanını hanesinden çıkarmış gibi hissederdi kendini.
Milletçe ortaklaşa geçirdiğimiz uzun tarihsel sürecin değerler birikiminin toplumun kolektif mirasına damıttığı yaşam kültüründe hayvanla bunca iç içeliğimize karşın onların yeri pindi, damdı. Bizim damın üstüydü. Sabahtan akşama çiftte, çubukta, tarlada, harmanda birlikteliğimize, ertesi gün yeniden başlama üzere eve dönüşte ara verirdik. Bu asla bir kastlaşma değil, doğanın, doğal olanın, tarihin bize öğrettiğiydi.
Her köye gidişimde artık ocağı yanmayan, bacası tütmeyen hanemize uğrayışımda damın kapısını açarım. Sökül ineğin, sakar kömüşün, ceyran malağın, bahar kızın, Firdevs ineğin boş afurlarına, yularlıklarına bakarım. En son pine gözüm takılır. Çocukluk arkadaşlarım buzağılarımızın, malaklarımızın ten kokusunun, süt kokusunun henüz silinmediği çamdularını, tahtalarını okşarım. Anamın sağarken ana şefkatiyle, ana sıcaklığıyla sağrısını okşayarak “Dur benim sakar kızım, dur benim baharım!” dediğini duyar gibi olurum. Sessizce ahırın kapısın kapatır, gıcırdayan merdivenlerden yukarıya yönelirim.