Geçtiğimiz ay oradaydım. Atina'daki Akropol, bundan yaklaşık 2500 yıl önce kurulmuş. Pekiii, "Akropol sadece Yunanistan'da mı var?" derseniz, hayır bizde de var. Bergama'da. Ama Atina'daki kadar muhteşem değil. İki uzak köşede, ayakta iki duvar, diğer taşlar yerlerde. Ayrıca Batı Anadolu'da Assos, Sordes ve Priene'de de 'Akropolis'lerimiz var. Bunlar da Grek, yani Yunan devrinin en güzel örneklerinden.
Komşudaki, MÖ 5'inci yüzyıldan kalma kalıntılar gerçekten etkileyici. Akropol ile çevresindeki antik tiyatrolar ve yazın Atina festivaline ev sahipliği yapan Odeon'un yanısıra; Akropol'ün üzerindeki İon (İyon) tarzındaki Atena Nike, Erechteion, Dionysos ve Partenon tapınağı, eski Atina'nın ayakta kalabilen en önemli kalıntıları.
Atina'da başka neler var? Panatherian Stadyumu. İlk olimpiyatlar burada yapılmış. Gerçekten anlamlı. Başka? Zeus Tapınağı. 3 tane sütunu kalmış bir eser. Küçümsüyorum sanmayın, gerçekten küçümsüyorum. Başka? Suriye prenslerinden biri Atina'da talebelik yıllarında bir kale yaptırmış. Akropol'den bakıyor ve yanına bile gitmek istemiyorsunuz.
İstanbul'daki tarihi eserleri saymayıp, Batı Anadolu'ya uzanırsak... Efes. Yunanca'da Ephesos. Bir zamanlar deniz kıyısında olan Efes şehrinin kimler tarafından ve ne zaman kurulduğu bilinmiyor (M. Larousse 4. cilt S 83). Ancak bundan 4 bin yıl önceye kadar uzanıyor. MÖ 9'uncu yüzyılda İon'lar, daha sonra Tiranlar, Sardeisler, Lidyalılar, Persler tarafından işgal erilmiş. MÖ 405'te Ispartalılar, daha sonra Bergamalılar, Romalılar tarafından idare edilmiş.
Görkemi şuradan belli: MÖ 85 yılında Efes'in nüfusu tam 225 bin idi. Bir zamanlar İÜ edebiyat Fakültesi Eski Ön Asya Dilleri ve Edebiyatı'nda okudum, sonra okul değiştirdim. Yani arkeoloğ değilim. Ama ailede 2 tane var. Şimdi, tarihi fazla didiklemeden eserlere geçeyim.
Efes'e gidenleriniz, denize inen sütunlu yolu bilir. Görmeyen varsa, büyük eksiklik duymalı. Çünkü tatil yörelerine giderken, neredeyse yolunuzun üzerinde. Bu sütunlu yoldaki hamamların, evlerin kalıntılarını görmelisiniz. Ya kütüphane? Trajanus çeşmesi, Hodrianus tapınağı... Eskiçağ yazarları tarafından dünyanın 7 harikasından biri olarak gösterilen Efes-Artemis tapınağı, Kuşadası'na giden karayolunun sağında. 1-2 taşı kalan tapınağın büyük bölümü İngiltere'de British Museum'da. Kalan kısmı da İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde. Berlin'deki o muhteşem Bergama Müzesi'ne ne demeli? Adamlar buradan söküp götürmüşler. Neredeyse tek bir taş bırakmadan, aynen de kurmuşlar. Gözlerimle görmüştüm.
Efes'e dönelim. Görenler, bir defa daha hayal etsin, gitmemiş olanlar, bir ansiklopediden resimlerini bulsun ya da bir görenden dinlesin. Efes'i özümseyerek gezerseniz, hele hele bilen birileri (rehber gibi) anlatırsa 1 günde bitiremezsiniz. Efes'te de antik tiyatro var. Didim'de de. Biraz daha güneye inince Aspendos'a ne demeli?
4 milyonluk Atina'ya indiğimde, her tarafın tarih kokacağını düşünmüştüm. Yunanistan, adalarıyla 13 milyon nüfusa sahip. Oysa İstanbul'un nüfusu bütün Yunanistan kadar. Gezdim gezdim, bir günde bitiverdi Atina. Akropolis'te rehbere sordum:
-Burayı yılda kaç kişi ziyaret ediyor?
-Atina'ya gelen 10 milyon turist, mutlaka buradaya da çıkar.
Sadece Atina'ya 10 milyon. Biz yırtınıyoruz, ülkemizin her tarafına gelenler ancak bu kadar.
Akropol'le birlikte 5 müzeyi daha görebileceğiniz bilete kişi başı 12 euro, yani 18 milyon lira. Yıllık kazanç 190 trilyon lira ediyor. Bizim bütün müzelerden 5 trilyon zor alırsınız. Bizde bir bu kadar para da birilerinin cebine gidiyor.
Neyi düşünsem moralim bozuluyor. Karagöz, Hacivat'mıza mı sahip çıkmadılar, plakimize mi, dolmamıza mı? Utanmadan bir zaman Kardak kayalıklarına bayrak diktiler. Eloğlu, bizimkinin yanında 100 para etmeyen taşlara 10 milyon turist çekiyor, sadece müze girişinden trilyonları götürüyor. Ya otel+yemek+eğlence+alışverişten kazandıkları...
En turistik yeri Plaka Meydanı. KKTC'yi görenler için yazayım. Lefkoşe'deki çarşınnı aynısı. Ne de olsa Grek kültürü. Bir başka deyişle bu alışveriş merkezi, Kapalıçarşı'nın üstü açık hali.
Ülkede resmi daieler, bankalar 08.00-14.00 arası açık. Dükkancılar da 13.00-17.00 arası siesta yaptıklarından kapalı. Yani uyuyor, dinleniyorlar. açıkcası, yatarak para kazanıyorlar. Hem de ne para.
Pekiii, biz neden beceremiyoruz? Bırakın Ayasofya'ya, Yerebatan Sarnıcı'nı İstanbul'u çevreleyen surlardan başlayıp, Diyarbakın surlarına; Kapadokya Nemrut'tan, Trabzon Sumela Manastırı'na; Amasya'daki kral mezarlarından, Demre Noel Baba Kilise'sine, Edremit Assos'daki 2600 yıllık sur kalıntılarından, Selçuk'taki Meryemana Kilisesi'ne...
Nelerimiz var neler. Diyorum ya, düşündükçe moralim bozuluyor. Pekii, biz neden beceremiyoruz? Hani bazı insanlar vardır içi boş, kof. Kendilerini öyle bir satarlar ki, profesör sanırsınız. Bazıları da pırıl pırıl parlar, ama kendi reklamlarını yapmak gibi bir psikoloöjik rahatsızlığa girmezler. Sonunda da kaybederler. Biz de ülke olarak bu sınıfa giriyoruz galiba.