İdrak etmekte olduğumuz Ramazan ayı içerisinde belki bu ilahilerle ünsiyet, diğer aylara göre daha da ziyade olmaktadır. Bunu dikkate alarak bir kitabın içine konmuş iki müstakil yaprakta karşılaştığım ilahiler ile telgıraf ve posta memuru Hacı Ahmed oğlu Hüseyin Câhid’in muhtemelen kendi el yazısıyla bir okul defteri sayfasına yazdığı “Peygamber İlahisi”ni aşağıda sunuyorum.
Bu ilahilerin şairlerinin kim olduklarını tespit edemedim. Birisinde Yunus adı geçtiği için onun Yunus Emre’ye ait olduğu söylenebilirse de elimin altında bulunan Mustafa Tatçı’nın neşrinde (bkz Yûnus Emre Dîvânı, Akçağ, 2. bs. Ankara 1998) ne ona, ne de diğerlerine tesadüf edebildim. Ötekilerin de Yunus Emre’ye ait olma ihtimalleri olduğu gibi başka şairlere de ait olabilirler. Mesela, belki Niyazi-yi Mısrî’ye aittirler. Ne var ki önemli olan, bunları kimin yazdığından çok, bize intikal eden yazmaların gösterdiği gibi bunların halk arasında ne kadar yaygın olarak okunup sevildiklerini bilmektir. Bu sebeple, halkın muhayyilesini meydana getiren, din ile münasebetini kuvvetlendiren ve halkın diniyle derin bir bağ kurduğu ilahileri bir kere daha gündeme getirmek, bu yazının muhatapları için küçük bir bayram hediyesi yerine geçebilir, umudundayım.
Aşağıda yer alan ilahiler peygamberimizi, onun mübarek soyundan gelenleri, arkadaşlarını övüp yüceltmekte, öte yandan eski edebiyatımızda yaygın olarak kullanılan Hazret-i İbrahim’in Nemrut tarafından ateşe atılması, Süleyman Peygamber gibi ulu bir hükümdarın fani oluşu, Kerbelâ hadisesi, Hallac-ı Mansur’un darağacına çekilmesi gibi mazmunlarla dinî gelenek ve ruhu bize nakletmektedir.
Öyle anlaşılıyor ki bu ilahiler terennüm edilirken onlara asıllarında bulunmayan bazı kelimeler eklenmiş bulunmaktadır. Mesela “a canım” ve “efendim” sözleri terennüm esnasında ilave edilen böyle kelimelerdir. Onun dışında, belki burada verilen şiirler, asıllarına göre eksik veya bir ölçüde farklı da olabilirler. Söz konusu ilahiler, yeniden yayımlanırken, daha rahat okunabilsinler diye, sadece imlaları bakımından tarafımdan küçük değişikliklere uğratılmışlardır.

İLAHİ

Her ne denlü enbiyâ-u murselîn kim geldiler
Ümmeti olmaklığı Hakdan temennâ kıldılar.
Evliya ona niyaz etti kavli kurban oldular
Ben onun ayağının tozuna kurban olayım
Yoluna gidenlerin izine(?) kurban olayım.

...
...
Cümle ashabı hidayet râhının envârıdır
Ben onun âline ashabına kurban olayım
Ben onun ashab-ı ahbabına kurban olayım.

Evvel Hasan hazretlerine zehir içirdi eşkıyâ
Hem Hüseyn oldu susuzluktan şehid-i Kerbelâ
İkisidir asil nesli cümle âl-i Mustafâ
Ben onun âliyle evladına kurban olayım
Ben onun evlad-ı ensâbına kurban olayım.

İLAHİ-Yİ ŞERİF

Yandım yakıldım a canım ben nâr-ı aşka efendim
Andelîb oldum a canım gülzârı aşka

Aşkın delisi a canım neyler devâyı efendim
Gözler Mevlâsın a canım hemvâr-ı aşka

Nice İbrahim a canım attılar nâra efendim
Ben İbrahimem a canım yanmazam nâra

Nice Süleyman a canım gelmiş cihâne efendim
Fani oluben a canım ermiş nihâne

Ermek dilersen a canım Bâki Sübhâne a canım
Mansur oluben a canım Hallâc-ı aşka

Mansur’un işi a canım zikri “Enelhak” efendim
Mansur oluben a canım çık dâr-ı aşka

İLAHİ

Kanı bizden evvel gelen veliler?
Bunu böyle buyurmuştur ulular:
Ab-ı Kevser ırmağından dolular
İçer can u dilden Hakkı sevenler.

Hakkı seven Hak yoluna çalışır.
Medine’de Muhammed’e kavuşur.
Gökyüzünde meleklere karışır.
Uçar can u dilden Allah diyenler.

Melekler gelir yapışır eline
Alırlar giderler cennet yoluna
Ab-ı Kevser ırmağının gölüne
Dalar can u dilden Allah diyenler

Yunus eydür gelir geçer ne canlar
Sûr-ı tevhîdi ele gezmez(?) bu demler.
...
...

PEYGAMBER İLAHİSİ

Seyredin Muhammed'i
Doğmuş nurlar içinde
Ayı günü şâz edilmiş
Yatır kundak içinde

Bağlamışlar elini
Kimse bilmez halini
Zikre vermiş dilini
Okur kundak içinde

Adını koymuşlar Ahmed
Tâ ezelden Muhammed
Ümmetiyçün çeker mihnet
Çeker kundak içinde

... ana hayran
Melekler eder seyran
İki cihanda bayram
Yatır kundak içinde

Amine Hatun anası
Halime Hatun dayası
Peygamberlerin hası
Okur kundak içinde.