Prof. Dr. Alpaslan Kulalı-Travma sonrası gelişen bilinç kaybının beş dakika içerisinde ortadan kalktığı ve semptomların da beş gün içerisinde kaybolduğu kapalı kranioserebral travmalarda hafif; bilinç kaybının otuz dakikaya kadar ve Posttravmatik bulguların 30 güne kadar devam ettiği durumlarda orta şiddette bilinç kaybolur. 30 dakikadan uzun sürdüğü ve kalıcı semptomların ortaya çıktığı kapalı kranioserebral travmalara da ağır derecede kranioserebral travmalar denir. Bir kafatası-beyin yaralanması (kranioserebral travma) olgusunun acil karakteri belirlidir. Yüzeysel saçlı deri yaralanması ile beyin tutulumu olmadan gelişen kafatası kırıklarının yanında açık ve kapalı kafa-beyin yaralanmalarını ayrıt etmek gerekir. Kapalı ve açık kranioserebral travmalar arasında en önemli ayırt edici fark, açık kranioserebral travmada görülen kafatası kemiğinde ve Dura mater’de (kalın beyin zarında) yaralanma olmasıdır. Bu tarzda bir yaralanma sonucu bakterilerin kafatası boşluğuna girme tehlikesine bağlı olarak menenjit (beyin zarı iltihabı), subdural ampiyem (beyin zarı altında cerahat birikmesi) ya da beyin apsesi (beyin dokusu içinde cerahat birikmesi) gibi kafatası içerisinde iltihabi komplikasyonların gelişme olasılığı vardır. Açık çökme farktürlerinde her zaman bir dura (kalın beyin zarı zedelenmesi) olasılığı düşünülmeli ve mevcut olan bu tehlikeden dolayı kazadan sonraki ilk 6 saatlik süre içerisinde bu beyin zarı kapatılmalıdır. Yaralanma sonrası kulaktan (otore) ya da burundan akıntı (rinore) olması da daima açık kafatası-beyin yaralanması (kranioserebral travma) olarak görülmelidir. Odak tarzında bu tür açık yaralanmaya sıklıkla hafif jeneralize sereblal semptomlar eşlik eder. Açık kranioserebral travmalı hastaların bazen bilinci açıktır ve herhangi bir nörolojik defisiti bulunmaz. Ateşli silah yaralanmasında esas tehlike sonradan gelişen enfeksiyon değil daha çok mermi kanalı çevresinde ortaya çıkan doku zedelenmesi (laserasyonu) sonucu gelişen masif beyin ödemidir. Bu beyin dokusu içerisinde su toplanması olarak da tanımlanır. Özellikle beyni bir uçtan bir uca kat eden ve beyin sapını tutan ateşli silah yaralanmalarında eksplozif tarzda gelişen beyin ödeminin seyri ve sonucu çok kötüdür. Travma sonrası gelişen bilinç kaybının beş dakika içerisinde ortadan kalktığı ve semptomların da beş gün içerisinde kaybolduğu kapalı kranioserebral travmalara hafif, bilinç kaybının otuz dakikaya kadar ve Posttravmatik bulguların 30 güne kadar devam ettiği durumlara orta şiddette, bilinç kaybının 30 dakikadan uzun sürdüğü ve kalıcı semptomların ortaya çıktığı kapalı kranioserebral travmalara da ağır derecede kranioserebral travmalar denir. Daha klasik tanımlamaya göre Commotio cerebrii hafif, Contusio cerebrii orta ve ağır şiddette kranioserebral travmaya girer. Commotio cerebrii denilince moleküler düzeyde ortaya çıkan fonksiyonel serebral zedelenme anlaşılır ve histolojik (anatomik) değişikler yoktur. Böyle bir durumda bir saatten daha uzun sürmeyen kısa süreli bilinç yitimi, anımsama güçlüğü (amnezi) vardır. Diğer bulgular baş ağrısı, bulantı, kusma ve kardiovasküler instabilite gibi vejetatif semptomlardır. Commotio cerebrii için karakteristik olan nörolojik defisitlerin görülmemesi ve sayılan semptomların da tamamen kaybolmasıdır. Commotio cerebriinin aksine Cotusio cerebriide yapısal zedelenme (beyin dokusunda ezilme), berelenme söz konusudur. Bu değişiklikler esas olarak nörolojik defisitlerle ya da serebral fonksiyonlarda zayıflama ile birlikte görülür. Bu beyin zedelenmesi direkt darbenin isabet ettiği alanda olabileceği gibi, sıklıkla karşı tarafında oluşan ve bölgede ortaya çıkan negatif basınç sonucu gelişen bu beyin dokusu yaralanmasına Contre coup denir. Kapalı kafatası-beyin yaralanmasının en ağır biçimi beyin sapının da birlikte tutulduğu yaygın beyin ödemidir. Özellikle çocuklarda başlangıçta tehlikeli gözükmeyen kafatası-beyin yaralanmasından sonra birkaç saat içerisinde korkulan Malign ödem gelişebilir. Kranioserebral travmanın akut döneminde gelişen intrakranial yer kaplayan hematomlar önemli bir rol oynar. Bunları da başka bir yazımızda tartışacağız.