Osmanlı Arşivleri, yalnız Osmanlı Devleti coğrafyası içinde olup
da bağımsızlığını ilan eden devletlerin değil, dünyanın çeşitli ülkelerinden yüzlerce araştırmacının da ilgisini çekiyor.
Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı
Arşivleri Daire Başkanlığı'ndan aldığı bilgiye göre, arşivlerden geçen
yıl 69 ülkeden 3 bin 628 araştırmacı yararlandı.
Araştırmacıların ülkelerine göre dağılımına bakıldığında, ilk sırayı
444 araştırmacıyla ABD aldı. Bunu sırasıyla 259 araştırmacıyla Japonya, 193 araştırmacıyla Almanya, 120 araştırmacıyla Fransa ve 115 araştırmacıyla Yunanistan izledi.
Sözde ''Ermeni Soykırımı'' iddialarını ortaya atan Ermenistan'dan ise
sadece 2 araştırmacının arşivlerden yararlanması dikkat çekti. Bu
araştırmacıların da ''İttihat ve Terakki Cemiyeti Merkez Komite Üyesi Doktor Nazım''la ilgili belgeleri inceledikleri belirtildi.
Osmanlı Arşivleri'ndeki Ermenilerle ilgili belgelere sadece Azerbaycan,
İran, Japonya, Almanya ve ABD'den 10 kişinin ilgi gösterdiği tespit edildi. Azerbaycanlı araştırmacılar, özellikle ''Ermeni mezalimi, sözde Ermeni soykırımı ve Karabağ''la ilgili belgeleri incelerken, Alman araştırmacının
'Çukurova tarihi 1870-1924 ve Ermeni katliamları'' konusunu ele alması
dikkat çekti.
Arşivlerden yararlanan araştırmacılardan bazılarının uyrukları
ve sayıları şöyle:
''Arnavutluk 42, Azerbaycan 39, Bosna-Hersek 31, Etiyopya 3, Gürcistan 22, Hollanda 39, İngiltere 72, Irak 32, İran 71, İsrail 72,İtalya 48, Kanada 16, Kazakistan 16, KKTC 19, Libya 42, Lübnan 58, Macaristan 54, Makedonya 41, Mısır 29, Rusya 20, Suudi Arabistan 91, Tunus 36, Yeni Zelanda
5, Yugoslavya 76.''
İLGİLENDİKLERİ KONULAR
Osmanlı Devleti coğrafyasında olup da bağımsızlığını kazanan ülkelerin araştırmacıları, öncelikle kendi ülke tarihleri ile kültür ve ekonomik durumu incelerken, komşu ülkelerle ilgili belgelere önem verdiler.
Avrupa, Amerika, Asya ve Avustralya kıtalarından gelen araştırmacılar
ise Osmanlı Devleti'nin, sosyal, ekonomik, kültürel, siyasî ve demografik yapısıyla ilgili çeşitli konuları araştırdı.
Osmanlı belgelerinden yararlanan araştırmacıların ilgilendikleri
konulardan bazıları şunlar:
''İstanbul hamamları, Gelibolu'daki Anzak çıkarması, Dervişler,
Beylerbeylik teşkilatı, Osmanlı Devleti'nin diğer ülkelerle olan ilişkileri,
Osmanlı'nın Balkanlar, Kafkasya, Ortadoğu ile olan ilişkileri, bu bölgelere bakışı, bu bölgelerin demografik yapısı, Osmanlı Devleti'ndeki gayrimüslimler, Rumlar, Yahudiler, fermanlar, Mason Locaları ve 19. yüzyılda Türkiye ve Mısır'daki dernek ağları, Ege adalarında tarikat, Kıbrıs, 1860-1914 İstanbul'da güvenlik sorunları, Osmanlı-Latin Amerika ilişkileri.''
İngiltere'den gelen araştırmacıların ilgilendikleri ''Şapka ve türbanın
Ortadoğu'daki siyasî gelişimi ile tarihi'' konusu da dikkat çekti.
ABD'Lİ ARAŞTIRMACILARIN KONULARI
ABD'li araştırmacıların ilgilendikleri dikkat çekici konulardan
bazılarının, ''Vakıflar ve hayrat sahipleri, Osmanlı hanedanının kadınları, Türk Kurtuluş Harbi ve 1. Dünya Harbi'nde Yahudiler, 1895-1908 hanımlara mahsus gazete, Kuzey Karadeniz, Osmanlı asker maaşı ödenmesi muamelesi, 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlı Devleti'nde askeri grupların tarihi, 18. yy sonlarında Mısır, 19. yy boyunca Suriye, Lübnan ve Osmanlı Devleti, 1660-1720 Osmanlı döneminde Girit Adası, Iraklı tüccarlar, 17-19. yy arası Irak'ın sosyo-ekonomik tarihi, Osmanlı toplumundaki Yunanistan'ın önemi, 1480-1580 Osmanlı-Fransız ilişkileri, 19-20. yy Osmanlı döneminde Arap kültür ve politik yaşamı, 16. yy Antep, Abdülhamid'in İslam politikası, 15-18. yy Osmanlı ordusunun ekonomik temelleri, Osmanlı Darphaneleri, 19-20. yy Lübnan, 18-19. yy Osmanlı-İran münasebetleri, Kudüs ve kutsal yerlerde uluslararası diplomasi, Osmanlı darphanesi ve madenî para basımı, Musul sorunu, Halep ve Antakya'nın sosyal tarihi, Türkiye'deki Yahudiler ve Osmanlı sarayındaki yaşam, Mora, Taselya, Makedonya bölgesinin yerleşim ve demografik yapısı, 1789-1839 Osmanlı mahkemeleri, Halep'teki Hıristiyanlar, 15. yy Balkan devletlerinin yönetimi, Osmanlı-Japon ilişkileri, 1880-1914 yıllarında Osmanlı'dan Amerika'ya göçler, Hicaz yönetimi, 19. yy'daki Erzurum, 18. yy Balkan tarihi, 18. yy'da Atina-Balkan ilişkileri, Osmanlı'da kadının statüsü, 19-20. yy Balkan ve Yemen'in siyasî, ekonomik ve sosyal tarihi, 17-18. yy İstanbul'da Rum milleti, İstanbul'da Yahudiler, Osmanlı askerî yönetimi ve bürokrasisi, Sırbistan, Suriye'nin sosyal tarihi, Filistin tarihi; Urfa, Halep, Birecik civarı, Kuzey Anadolu fay hattı deprem tarihi, Osmanlı Devleti'nin Hint Okyanusu politikası, Osmanlı'nın Yahudi ve Arap cemaatleriyle ilişkileri, Makedonya sorunu, Sinop, Gerze ve Erfelek ilçeleri ile bunların bağlı olduğu köylerin tarihçesi'' olduğu görüldü.
JAPONYA, ALMANYA, FRANSA VE YUNANİSTAN
Japon araştırmacıların, ''Osmanlı siyasi tarihi, Osmanlı-Avrupa
ilişkileri, 19. yy Balkanlar'da Osmanlı yerel yönetimi, Osmanlı-Suriye
tarihi, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlı donanması, Rum Vilayeti
(Sivas-Kayseri) tarihi, 19. yy Mısır, Sudan, Hicaz tarihi, Irak-Arabistan
tarihi, Osmanlı-Tatar siyasî ilişkileri, Osmanlı-İran ilişkileri, 2.
Abdülhamid, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Merkez ve taşra teşkilatı, Eyalet sistemi, Tanzimat döneminde iktisat, Osmanlı tercümanlık tarihi, Rumeli demiryolları, Misyonerlerin faaliyetleri'' konularına ilgi gösterdikleri belirlenirken, Alman araştırmacılar da ''2. Abdülhamid dönemi, Rusya'daki Türk boyları, Osmanlı-Almanya ilişkileri, Osmanlı-Eflak Boğdan münasebetleri, esnaf teşkilatı, Kudüs tarihi, Osmanlı-Arap ilişkileri, Suriye, Irak, Mısır, İran ilişkileri, Trabzon tarihi, 19. yy Kayseri esnafı ve Kayseri'den göç, Osmanlı'da din eğitimi ve öğretimianlayışı, Osmanlı-Afrika ilişkileri'' konularını ele aldı.Fransız araştırmacılar da ''İstanbul'daki tekkeler ve zaviyeler, Osmanlı'da mezarlıklar, Marmara Adası, Büyükşehir ve dışındaki Sivaslı
Aleviler'in geleneklerindeki değişim ve gelişmeleri, Kıbrıs'ta tanzimatın
uygulanışı, Mardin ve Diyarbakır'ın sosyal tarihi'' konularını incelerken,
Yunanlı araştırmacıların ''Sisam Adası, Eğriboz, Kavala Adası, Taselya ve Batı Makedonya'da 18. yy toplumsal hayat ve bölgenin Osmanlı merkez yönetimi, Sakız Adası, Batı Trakya, 1800-1850 İzmir, Edirne'nindemografik gelişmesi, Kastamonu tarihi, Şarap ve zeytinyağı, Kapadokya ve Adana, İstanbul ve İzmir'de Rum cemaatleri, Ege Adaları'' konularına ilgi gösterdikleri görüldü.