|
Artan nüfus ve gitgide incelen dilimlere ayrılan kozmopolitlik pastasında bir zamanlar özellikle ekalliyetlerin yazlığı olarak bilinen Adalar hafta sonları nüfusunu ona katlar. Doğanın kendisine sunduğu imkânların yanı sıra, tarihî ve kültürel olarak da derin bir geçmişe sahiptir. Tarihinde misafirleri için her zaman bir tatil ve neşe kaynağı olmamış, özellikle Doğu oma döneminde zaman zaman tahtından edilmiş imparatorlar, hainlikle suçlanan devlet adamları için birer hapishaneye dönüşmüştür. Adaların diğer bir adının Prens adaları olmasının sebebi budur.
Adaların yazılı tarihi trajedi dolu hikâyelerle beslenir. Doğu Roma döneminde pek çok kere korsan saldırılara uğramıştır. İstanbul Adalarının tarihine ait Doğu Roma öncesinden pek az bilgi vardır. Bunlar Thimkus Artemiones gibi antik çağ yazarlarının eserlerinde bulunur. Adaların bilinen tarihi, Doğu Roma ile başlar. Batı ve Doğu Roma İmparatorluklarının ayrılması ve Hıristiyanlığın giderek yayılması ile Adalara bugün de gittiğinizde izlerine rastlayabileceğiniz pek çok manastır inşa edilir.
Türklerin Adalara gelişi, Doğu Roma İmparatoru Manuel Paleologos dönemine rastlar. 1412’de Musa Çelebi ile imparator Manuel arasında Yassıada yakınlarında yapılan deniz savaşı, Adaları etkiler. İstanbul’un fethinden yaklaşık bir buçuk ay önce, Fatih Sultan Mehmet’in kenti kuşatması sırasında, 17 Nisan 1453’de Baltaoğlu Süleyman Bey, Adaları ele geçirir. Bu tarihten sonra şehirden uzaklaştırılmış ve manastırlarda kapatılmış imparatorluk ailesinin kalan kısmı Ada halkı ile beraber İstanbul’a getirilerek burada yaşamaları sağlanır. Osmanlı devrinde Adalar’a, Akdeniz iklimi altında yaygın bulunan, kızıl toprakların rengiyle ilgili olarak Kızıladalar denildi. Adalardan Kızıladaların yanı sıra tarih boyunca değişik ilginç isimler ile de bahsedilmiştir.
Aristo, Adalardan “ Kadıköy’ün Adaları” diye söz etmiş, Thomas Allom, “Ruh Adaları”, ünlü tarihçi Hammer, “Evliya Adaları”, Deiher de benzer bir yaklaşımla “Keşiş Adaları” diye adlandırmıştır. Scarlatos Byzantios, Bahtiyar Adaları, Doğu Romalılar “Papaz Adaları” Grekler de “Devler Adaları” demişlerdir.
Adaların en eski adlarından biri de ‘Cin Adaları”dır. Bazı kaynaklarda coğrafi konumlarından ötürü “Halka Adaları” da denmiştir. Adaların, batılılarca benimsenen ve yaygın olarak bilinen adı “ Prens Adaları”dır. Diğer tarihî bir adı da “Pityusa”dır. Bugün, “Adalar” veya İstanbul Adaları adı kullanılır.
Gustav Schlumberger, Adaların trajik tarihini, doğal güzelliği bakımından eş tuttuğu İtalyan Capri adasının tarihine benzetir.
Reşat Ekrem Koçu’nun Adaların trajik tarihini yorumlayışı ilginç ve çarpıcıdır.
“Adalar, pitoresk bir tabiat yapısı ile zengin tarih hatıralarına sahiptir. Her adımda yirmi asırlık bir tarihin izine rastlanır. Çam ormanlarıyla örtülmüş tepeleri, türlü kır çiçekleriyle bezenmiş vadileri, Marmara dalgalarının çırpındığı kıyıları, bir zamanlar buralarda taç ve tahtından mahrum edilmiş imparatorların işkenceler, mahrumiyetler altında ve korkunç bir sefalet içinde inleyip mahvolduklarına kimseyi inandıramaz.”
Adalar, Osmanlı imparatorluğu döneminde 19. yüzyıl ortalarına kadar kendi haline terk edilmiş, 1839 Tanzimat fermanı ile yabancılara mülk edinme imkânı tanıyan kanuni düzenleme sonunda hızla gelişme sürecine girmiştir. İlk kez Fransızlar Adaları sayfiye yeri olarak seçmiş, Türklerin yerleşmesi daha sonra gerçekleşmiştir.
Şemsettin Sami, 19. asır sonlarının Adalarını şöyle anlatır. “Şehremanetine bağlı bir kazadır. Dokuz adadan oluşur. Büyükada (Bey Adası ), Heybeliada, Burgazada, Kınalıada ve Sedef adalarında yerleşim vardır. Sivriada (Hayırsız ), Yassıada, Tavşan adası ve Kaşık adası ( Pembeada ) oturulmayan, ıssız adalardır. Yalnızca birinde Mısır hidivinin köşkü, Heybeliada’da Bahriye Okulu ile Rum Ticaret Okulu ve papaz okulu vardır.”
BÜYÜKADA
Ortada bir boyun şeklinde Birlik meydanının birbirine bağladığı, İsa ve Kocatepelerinden oluşan iki tepeye sahiptir. Özellikle ortodoks turistler için dinî açıdan önemli tarihî eserlerin olduğu bir ziyaret noktasıdır. Önemli misafirleri arasında sürgünün ilk dört yılını burada geçiren Sovyet devriminin liderlerinden Troçki, Şakir Paşa köşkünde doğup büyüyen Halikarnas Balıkçısı Cevat Şakir ve Maden mahallesindeki evinde eserlerini yazan Reşat Nuri Güntekin’i sayabiliriz.
HEYBELİADA
Antik devirde buradaki bakır madenini işleten Dimonisios'un adına atfen Dimonisios ve Rumca bakır anlamına gelen "Halkos"dan bozma olarak Halki diye anılmıştır. Antik dönemde işletilen bakır madeni şu anki Çam limanında idi. Ada maden yönünden bakır kadar demir cevherine de sahipti. Türkler ise şekil itibariyle heybeyi andırdığı için Heybeliada adını kullanmışlardır. Güzel bir koyda bulunan Çam limanı ile Bahriye limanı bunların en önemlileridir.
Adanın önemli yapıları, Bahriye okulu Türkiye’nin ilk sanatoryumu olan Heybeliada sanatoryumu (kuruluşu 1924), Heybeliada’nın ünlü sakinlerinden olan Hüseyin Rahmi Gürpınar lisesi, Abbas Halim Paşa köşkü, diğer dinî yapılar ve resmi binalardır. Büyük edebiyatçımız Ahmet Rasim’in de burada bir evi bulunmaktadır. Herkesin bildiği “ biz Heybeli’de her gece mehtaba çıkardık” şarkısını da yeğeni Yesari Asım Arsoy yazmıştır.
BURGAZ ADASI
Çamları ve altında zarif mimarileri ile uzanan köşkleri ile bugün de İstanbul’un zengin kesiminin yazlık yeridir. Sait Faik Abasıyanık’ın oturduğu ev bugün müze olarak düzenlenmiş ve ziyaretlere açıktır.
KINALIADA
Topraklarının kırmızıya dönen rengi sebebiyle Kınalı ismini almıştır. Diğer adalardan farklı olarak apartmanlaşma görülür. Kayalık bir yapısı vardır.
Mimarisi, zerafeti ve zenginlikleri ile ünlü köşklerinin arasında, çam ağaçlarının altında yapılan fayton gezileri belleğinize güzel anılar ve tarih dolu bir gezi sunacaktır.
|
